Μαρία Κοκκινιώτη
Εκπαιδευτικός – Ειδική Παιδαγωγός
Κέντρο Υποστήριξης Μαθητών και Γονέων Mindset

ΗΗ ομαλή μετάβαση και προσαρμογή των Νηπίων στην Α’ τάξη του Δημοτικού

Κάθε χρόνο, τέτοια εποχή ξεκινάει η προετοιμασία των Νηπίων για την ομαλή μετάβαση στο Δημοτικό σχολείο. Η μετάβαση αυτή δεν αφήνει ανεπηρέαστη την οικογένεια καθώς πρόκειται για μία μεγάλη αλλαγή στη ζωή του παιδιού. Στα πρώτα σχολικά χρόνια, αυτά του νηπιαγωγείου, τα παιδιά αναπτύσσουν ικανότητες που είναι πολύ σημαντικές και συνδέονται στενά με την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο. Το νηπιαγωγείο αποτελεί ένα ιδιαίτερο εκπαιδευτικό περιβάλλον το οποίο υποστηρίζει απλόχερα τις διαφορετικές ανάγκες των παιδιών και των οικογενειών τους. Η εισαγωγή στο δημοτικό αποτελεί μία σημαντική αλλαγή τόσο για τα παιδιά όσο και για την οικογένεια.

Η φοίτηση ενός παιδιού στο Νηπιαγωγείο αποτελεί ορόσημο στη ζωή́ του καθώς καλείται να αποχωριστεί τη θαλπωρή του οικείου οικογενειακού περιβάλλοντος και να ενταχθεί σε μία νέα κοινωνική ομάδα. Μέσα σε αυτή την νέα ομάδα θα κληθεί να κάνει τα πρώτα εκπαιδευτικά του βήματα. Το Νηπιαγωγείο εφοδιάζει τους μικρούς μαθητές με ένα ευρύ́ φάσμα ικανοτήτων και δεξιοτήτων.

H μετάβαση ή αλλιώς το πέρασμα από μία γνωστή και οικία κατάστασή σε μία νέα, συνοδεύεται από ανάμεικτα συναισθήματα που οφείλονται στις σύνθετες διαδικασίες αλλαγών σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι πολύ σημαντικό η μετάβαση να γίνει με τρόπο που να υποστηρίζει τον μαθητή να οικοδομήσει μία θετική στάση για το σχολείο και τη σχολική κοινότητα. Η ομαλή́ μετάβαση από́ το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό οφείλεται κυρίως στη συναισθηματική, κοινωνική και συναισθηματική επάρκεια του μαθητή.

Η Μετάβαση
Η μετάβαση πραγματοποιείται σε τέσσερις φάσεις: την προετοιμασία, τη μεταφορά, την επαγωγή και την ενσωμάτωση.

Η χρονική διάρκεια της κάθε φάσης δεν μπορεί να προσδιοριστεί με ακρίβεια, μάλιστα διαφέρει σημαντικά μεταξύ παιδιών της ίδιας ηλικίας. Οφείλουμε να σεβαστούμε τις ανάγκες του κάθε παιδιού και να ανταποκριθούμε αναλόγως, είτε ως γονείς, είτε ως εκπαιδευτικοί. Σε κάθε μεταβατική περίοδο των παιδιών οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί αποτελούν καθοριστικό παράγοντα στην αφομοίωση της αλλαγής. Φέτος, λόγω των συνθηκών, η συμβολή των γονέων είναι περισσότερο καθοριστική από ποτέ.

Ο ρόλος των γονέων
Ως γονείς μπορούμε να υποστηρίξουν το παιδί μας σε αυτή τη μετάβαση με το να συζητήσουμε και να εξηγήσουμε αναλυτικά την επερχόμενη αλλαγή. Επιπλέον, θα βοηθήσει πολύ να διαβάζουμε ιστορίες, να μιλάμε ή να παίζουμε παιχνίδια που να έχουν σχέση με τη συνύπαρξη (μοιράζομαι, περιμένω, μιλάω ευγενικά) αλλά και τη μαθησιακή διαδικασία (οργανώνω, ολοκληρώνω κάτι που ανέλαβα, ακολουθώ οδηγίες, καθημερινό πρόγραμμα). Ο κύριος στόχος μας είναι να αισθανθεί το παιδί μας ασφαλές και έτοιμο για να κάνει το επόμενο βήμα.

Χρειάζεται να ακούσουμε όλες τις αγωνίες του παιδιού μας. Μπορεί να ανησυχεί για τα «δύσκολα μαθήματα», τους φίλους, τη συνύπαρξη με τα μεγαλύτερα παιδιά αλλά και για τη σχέση με τον εκπαιδευτικό. Είναι πολύ σημαντικό να το καθησυχάσουμε μας και να του δώσουμε να καταλάβει πως δεν είναι μόνο του σε αυτή την αλλαγή. Επίσης, χρειάζεται με κάθε αφορμή να τονίζουμε στο παιδί μας πως του έχουμε εμπιστοσύνη και πως είναι ικανό να τα καταφέρει. Μπορούμε να επισκεφτούμε αρκετές φορές το σχολείο, να δώσουμε τον χρόνο στο παιδί μας να το παρατηρήσει και να σκεφτεί τον εαυτό του μαθητή εκεί. Μπορούμε να δούμε μαζί το site του σχολείου αλλά και να αναζητήσουμε άλλους μαθητές του σχολείου στο πάρκο της γειτονιάς. Μια οικεία εικόνα στη φάση της προετοιμασίας θα βοηθήσει πολύ την επόμενη φάση, εκείνη της «Μεταφοράς και Επαγωγής». Τέλος, μπορούμε να αναζητήσουμε έναν μαθητής της Πρώτης Τάξης από το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μας προκειμένου να περάσουν λίγο χρόνο μαζί βλέποντας τα βιβλία και τα τετράδια της τάξης. Το μοίρασμα των εμπειριών και η αλληλεπίδραση με ένα παιδί που έχει ήδη ολοκληρώσει με επιτυχία τη φάση της μετάβασης μπορεί να λειτουργήσει πολύ θετικά.

Η Μαθησιακή Ετοιμότητα
Αναφέροντας τον όρο Σχολική ή Μαθησιακή Ετοιμότητα περιγράφουμε τη διανοητική, συναισθηματική, κοινωνική και σωματική ικανότητα του παιδιού και τις δεξιότητες που έχει αναπτύξει. Με αυτά τα εφόδια μπορεί να επεξεργαστεί τα ερεθίσματα και να αλληλοεπιδράσει με το περιβάλλον. Με λίγα λόγια αναφερόμαστε στη φάση της προετοιμασίας του παιδιού μέσα από την οποία αποκτά ό,τι χρειάζεται για να μπορεί να εξελιχθεί μέσα στο σχολικό περιβάλλον.

• Στο νηπιαγωγείο εστιάζουμε στο επίπεδο ανάπτυξης των δεξιοτήτων: λεπτή κινητικότητα, λεξιλόγιο, ικανότητα να ακολουθεί οδηγίες και α τηρεί ρουτίνες, ικανότητες στο παιχνίδι, μνήμη (βραχυπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη).
• Στο δημοτικό εστιάζουμε στις θεμελιώσεις ακαδημαϊκές ικανότητες: στη φωνολογική ενημερότητα, στην ανάπτυξη του σημασιολογικό και του πραγματολογικού μέρους του λόγου, την έκταση και το βάθος των συντακτικών δομών, στην ανακλητική ικανότητα και σε όλες τις σχολικές δεξιότητες ανάγνωσης, ορθογραφίας και αρίθμησης.

Η σχολική ετοιμότητα ενός μαθητή διαμορφώνεται μέσα από επίσημες αλλά και ανεπίσημες εμπειρίες εκπαίδευσης. Εμείς, ως γονείς, στο σπίτι μπορούμε να εμπλέκουμε τα παιδιά μας, όλων των ηλικιών, σε καθημερινές δραστηριότητες που καλλιεργούν τη λογική σκέψη, εμπλουτίζουν της εμπειρίες, ασκούν τη λεπτή κινητικότητα (απαιτούν κινήσεις ακρίβειας), ασκούν δεξιότητες όρασης, ακοής, μνήμης, απαιτούν την ανάπτυξη του λόγου, την καλλιέργεια του λεξιλογίου και άλλα. Οι παραπάνω δεξιότητες συμβάλλουν καθοριστικά στη σχολική επιτυχία ενός μαθητή.

Πότε πρέπει να ανησυχήσω;
Αξίζει να κρατάμε στη σκέψη μας πως όλα τα παιδιά δεν αναπτύσσονται με τον ίδιο ρυθμό, συνεπώς και οι δεξιότητες τους δεν εξελίσσονται ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο μοτίβο. Είναι πολύ σημαντικό, ο κάθε μαθητής να εξελίσσεται σταδιακά, στον δικό του χρόνο και στον δικό του ρυθμό. Παρόλα αυτά, μπορούμε να αναφέρουμε κάποιές χαρακτηριστικές ενδείξεις δυσκολιών τις οποίες όταν τις παρατηρήσουμε θα ήταν καλό να ζητήσουμε τη γνώμη ενός Ειδικού Παιδαγωγού. Θα διερευνήσουν και θα απαντήσουν σε όλες τις ανησυχίες σας καθώς και θα υποστηρίξουν κατάλληλα τον μαθητή.

Οι Πρώτες ενδείξεις των δυσκολιών

• Δυσκολία στην οργάνωση και ταξινόμηση των πληροφοριών
• Δυσκολία στις αλληλουχίες (ονομασία ημερών, μηνών, εποχών κλπ.)
• Εύκολο κόπωση
• Δυσκολία στην ακολουθία σύνθετων οδηγιών (Κλείσε το βιβλίο σου, βάλτο μέσα στην τσάντα, βάλε παπούτσια και μπουφάν και περίμενέ με στην πόρτα.)
• Εύκολη αποδιοργάνωση – αδυναμία συγκέντρωσης (δεν ολοκληρώνει απλές εργασίες)
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση σε ό,τι αφορά το σχολείο

Γίνεται λοιπόν εύκολα αντιληπτό πως όταν οι μαθητές υποστηριχθούν με τον κατάλληλο τρόπο από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς τα αποτελέσματα μόνο θετικά μπορούν να είναι. Ο εγκέφαλος των παιδιών έχει από τη φύση του απίθανες δυνατότητες. Οι όποιες δυσκολίες (δεξιοτήτων, συναισθηματικές, γνωστικές) μπορούν να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά με στοχευμένη και επιστημονική παρέμβαση. Το απαραίτητο συστατικό της επιτυχίας είναι η υποστήριξη, η ενθάρρυνση και συνεργασία εκπαιδευτικού και γονέων.